Selasa, 05 Februari 2013

SINONIM, ANTONIM DAN KATA KIAS

Sinonim Antonim dan Kata Kias

1.        SINONIM
Sinonim adalah istilah kebahasaan untuk kata-kata yang memiliki kesamaan arti/makna. Dalam bahasa Lampung satu makna kata dapat memiliki lebih dari dua atau lebih istilah sesuai dengan pembagian dialek bahasa Lampung.
Contoh
a.       (A) ulun = jelma = hulun        artinya orang
(O) ulun = jimo  = jimou         artinya orang
b.      (A) tiyuh = pekon                  artinya desa
(O) anek                                  artinya desa

2.        ANTONIM
Antonim adalah istilah kebahasaan untuk kata-kata yang memiliki arti atau makna yang berlawanan atau bertolak belakang.
Contoh
a.       debingi >< mawas/dawah      artinya malam>< siang
b.      lamon >< cutik                       artinya banyak >< sedikit
c.       teghang >< kelom                  artinya terang >< gelap

3.        KATA KIAS
Kata kias adalah kata-kata yang memiliki makna konotatif atau kias (dalam bahasa Indonesia disebut idiom atau ungkapan) yaitu makna kata yang tidak terdapat dalam kamus.
Makna kata tersebut dapat kita lihat dari susunan kalimat yang menggunakan kata itu.
Contoh
a.       Happang pungu “ringan tangan” bermakna suka memukul/ membantu
b.      Kedol cuping “tebal telinga” bermakna anak yang bandel 
c.    Buah hati bermakna anak

UPACARA CAKAK PEPADUN


UPACARA CAKAK PEPADUN

Upacara cakak pepadun iyulah upacara pengenian gelar untuk adat pepadun. Gham ghadu pandai bahwa gelar adat ulun Lappung sina diantarani :
1.      Suttan
2.      Raja
3.      Pangeran
4.      Dalom dll

Nyin masa gelagh adat gegoh di unggak wat hal-hal sai mesti dilaksanako guwai ngedapokko gelagh sina.

1.      Ngurau (ngundang)
Sapa gawoh sai haga ngelaksanako upacara adat, tiyan sai haga ngelaksanako semakungni, ngumpulko masyarakat adat (Peghwatin). Peghwatin ngayun jama sai ngedok gawi kidang/tapi ngayin masyarakat pekon sai baghih.

2.      Ngepandai (mandai)
Tiyan sai ghadu dikeni pandai lamun haga wat begawi adat dapok ghatong guwai nemui nyimah jama sai ngedok gawi. Di lom kesempatan sina munih ulun sai ngedok begawi adat kilu dua ghik dukungan peghwatin sai diundang jeno.

3.      Pumpung
Peghwatin sai diundang jeno laju ngebahas gawi sekaligus netopko tata cagha upacara adat sai haga dilaksanako. Keputusan hasil anjak pumpung busifat ningkatko para peghwatin guwai ikut aktif nyuksesko gawi sina. Peraturan sai dihasilko anjak pumpung jadi pedoman pelaksanaan kegiatan.

4.      Anjau-anjauan
Sekelik (mirul, kelama, lebbu, sabai) sai ghadu dikenipandai lamun haga wat gawi adat, tiyan ghatong ghik bersilaturahmi sekaligus ngebattu sai haga begawi sina baik battuan materil ataupun spiritual.

5.      Canggot
Canggot iyulah prosesi adat sai ngelibatko muli meghanai, beghupa tari-tarian adat sai dilaksanako debingi di sesat (rumah adat).

6.      Mesol Kibau
Kibau ngeghupako binatang sai jadi lambing kemegahan/kemakmuran masyarakat adat. Kibau sina jadi penettu dana di lom pelaksanaan prosesi adat Lampung Pepadun. Lamonni kibau sai dipisol tegattung keputusan pumping.

Kibau dipisol seghadu acara canggot. Daging kibau sai ghadu dipisol sina dibagiko jama peghwatin, temui anjak papigha tiyuh, marga, sumbai, muli meghanai, kepala tiyuh, penyimbang tiyuh, jama penghulu tiyuh.

7.      Cakak Pepadun
Setiap masyarakat lampung pepadun sai ghadu ngelaksanako tahapan-tahapan prosesi adat, mulai anjak ruyang-ruyang (selamatan/syukuran, khitanan, seghak sepei (tindik telinga dan meratakan gigi). Canggot agung sumbai muli meghanai (upacara adat berupa tari-tarian dan arak-arakan muli meghanai), dilanjutko jama acara perkawinan, sai gelaghni ngughuk kebayan (peresmian pernikahan secara adat), tughun mandi (mengenal tempat mandi), ngini ghik ngamai adok (ganti nama sementara), ghik puncak acara adatiyulah cakak pepadun.

Cakak Pepadun ngeghupako puncak anjak gawi sai mesti dilaksanako guwai ngeni pandai masyarakat adat bahwa seluruh tanggung jawab ghik hak adat wat didighi sai ngelaksanako gawi. Tiyan sai begawi cakak pepadun dapok mansa gelar Suttan, gelagh sai paling ghanggal di lom masyarakat adat pepadun. Tiyan sai ghadu ngedok gelagh suttan wajib jadi contoh teladan, bebudi pekerti sai betik/helau, tokoh masyarakat, tokoh sai jadi tutukan di li9ngkungan masyarakat ghik lingkungan pekon seghani-ghani.  

Di lom prosesi adat gawi wat peralatan sai mesti di sediako iyulah.

1.      rato                                          9.   tatabuhan
2.      paccah aji                                10. tinggi tumbak
3.      kayu ara                                   11. selepas penguton
4.      kutomaro                                 12. talam handak
5.      kadang ralang                          13. peti gersik
6.      burung garuda                         14. jempana
7.      payung agung                          15. pangga
8.      pepadun/ leluhur                     16. ijan geladak, dll

Jumat, 01 Februari 2013

MAKANAN TRADISIONAL LAMPUNG

SEGHUIT

Gham seunyinni kak pandai kanikan tradisionil suku Lappung, iyulah seghuit. Seghuit sinji disenangi jama sapa gawoh, sanak-sanak, meghanai muli, emak-emak, apak-apak ghik hulun tuha. Api sebabni? Sebab kanikan sinji dapok ngeghatongko ghasa bangik mengan, apilagi lamun mawas diwaktu gham lagi betoh.

Kandungan gizini sebanding jama pak sihat, sai terdiri anjak kan/mi, gegulaian, sambol, bebuahan, ghik iwa. Lamun dibandingko jama kanikan siap saji sai lagi ngetop, seghuit sinji lebih sihat sebab mak ngedok bahan kimiani, segar ghik alami.
Ghik-ghik haga nyuba ngepa caghani ngeguai seghuit? Ina gappang nihan, peghatiko hal-hal di bah sinji.

Porsi 5 jelma

1.      Bahan-bahan
  1. Cabi balak 100 gram
  2. Cabi lunik 0,25 gram
  3. Tiyung melaka atau tomat 100 gram
  4. Bawang suluh 4 siung
  5. Dilan 1 biji
  6. Limau sate 3 buah
  7. Iwa secukupni dapok iwa patin, mas, kembung, kalang, tukkul, lamon sai baghihni lagi
  8. Gegulaian ( selada, kol, kemangi, tiyung, leppang, bulung kikim sai ghadu dipajak, bulung gedang, hayum ) secukupni 
  9. Mi/kan 1 kg

2.       Cagha nyani/ngeguaini
  1. Kan/mi dimasak gegoh biasa
  2. Gegulaian dipajak, kecuali kol, slada, leppang, tiyung lalap.
  3. Cabi balak, cabi lunik ghik 4 siung bawang suluh digiling halus  
  4. Kughukko tiyung Melaka digiling halus.
  5. Pres jeruk sate dikughukko digilingan cabi tiyung melaka jeno.
  6. Tambahko iwa nutuk digiling sappai halus dicampoghan jeno.
  7. Dang lupa kughukko dilanni jeno dang lupa dipanggangpai nyin lebih nikmat.
  8. Sajiko di lom keadaan kan/mi lagi handop.
  9. Dapok ditambah jama kanikan baghih sesuai jama kegeghingan/ kedemonan gham pesayan/ tenggalan.

Di lom menikmati kanikan sinji bangikni diguwai jejama. Sebab jejama ina dapok lebih ningkatko silaturahmi, saling begughau, ghik hati jadi senang.